PRIMA APRILIS I TRADYCJE WIELKANOCNE
Tym razem zajmiemy się dokładniej pisankami, jako znaczącym symbolem wielkanocnym.
Pisanka – ogólna, zwyczajowa nazwa jaja ozdobionego różnymi technikami.
Najstarsze pisanki pochodzą z terenów Mezopotamii. Zwyczaj malowania jajek znany był w czasach cesarstwa rzymskiego. Na ziemiach polskich najstarsze pisanki, pochodzące z końca X wieku, odnaleziono podczas wykopalisk archeologicznych w pozostałościach grodu na opolskiej wyspie Ostrówek. Wzór rysowano na pisankach roztopionym woskiem, a następnie wkładano je do barwnika – łupin cebuli lub ochry, które nadawały im brunatnoczerwoną barwę. Obecnie pisanki wykonuje się przed Wielkanocą. Mają symbolizować rodzącą się do życia przyrodę, a w chrześcijaństwie dodatkowo nadzieję wynikającą z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.
Rodzaje pisanek w Polsce
- drapanki powstają przez drapanie ostrym narzędziem zewnętrznej barwionej powłoki jajka,
-kraszanki powstają przez gotowanie jajka w wywarze barwnym, dawniej uzyskiwanym wyłącznie ze składników naturalnych: łupin cebuli, kory dębu, olchy, młodej jabłoni, płatków kwiatu bławatka, młodego żyta, soku z buraka.
-pisanki powstają przez rysowanie (dawniej: pisanie) na skorupce gorącym roztopionym woskiem, a następnie zanurzenie jajka w barwniku. Jako narzędzi do pisania używano szpilek, igieł, kozików, szydeł, słomek i drewienek. Pisanki wykonywane w regionie Białegostoku wykonywane były albo bez narzędzi, poprzez nakrapianie wosku na jaja albo poprzez nanoszenie prostych elementów graficznych rozgrzanym końcem świecy.
-oklejanki (naklejanki) są przyozdobione sitowiem, płatkami bzu, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru, tkaniny, również nicią lub włóczką wełnianą itp.
-nalepianki – popularne zwłaszcza w dawnym województwie krakowskim i w okolicach Łowicza. Powstaje przez ozdabianie skorupki jajka różnobarwnymi wycinankami z papieru.
-ażurki - pisanki ażurowe – są wykonywane z wydmuszek jaj kurzych, kaczych, gęsich i strusich. Technika polega na nawiercaniu w skorupce otworów przy pomocy wiertarki i malutkiego wiertła. Wydmuszka z nawierconymi wzorami jest malowana najczęściej farbą akrylową.
W okolicach Koźla (Śląsk Opolski), pisanki wypiekano z ciasta piernikowego i przyozdabiano lukrem.
Tradycje „pisankowe”
Dawniej zdobieniem jaj zajmowały się wyłącznie kobiety, mężczyźnie wówczas nie wolno było wchodzić do izby. Jeśliby się tak zdarzyło, odczyniano urok, który intruz mógł rzucić na pisanki.
Z tradycyjnych rosyjskich pisanek wywodzą się słynne jaja wielkanocne, wykonywane w końcu XIX w. przez petersburskiego jubilera Petera Carla Fabergé. Jajka wykonywane z kamieni półszlachetnych, łączonymi z metalami szlachetnymi, zdobione technikami jubilerskimi były wykonywane początkowo wyłącznie dla rodziny carskiej.
Pisanki służyły nie tylko do ozdoby. Często się nimi bawiono. Do popularnych zabaw należało "Kumkanie", "Wybijanie" i "Jajka". Gry te, zależnie od regionu, mają różne nazwy, ale zwykle chodziło o to, by stłuc jajko przeciwnika.
Często też "na szczęście" turlano pisanki, zgadywano, w której ręce się znajdują, a także rzucano pisanki przez dach - ta zabawa miała magiczną moc - miała zabezpieczyć drób przed jastrzębiami, a domostwo przed nieszczęściami np. pożarem.
Uroczyste śniadanie w niedzielę wielkanocną poprzedza dzielenie się poświęconym jajkiem, które jest wyrazem przyjaźni
O zwyczajach pisankowych wielkanocnych możecie dowiedzieć się więcej z filmu:
Pisanki - zwyczaje i tradycje wielkanocne:
https://www.youtube.com/watch?v=JerFyF9tUC4
A jak przygotować piękne, kolorowe pisanki, możecie podpatrzeć tutaj:
Pisanki Wielkanocne - Ciekawe Pomysły
https://www.youtube.com/watch?v=0sv6FB0VbMY
Podrzucamy także szablony pisanek, które można wykorzystać do dekoracji świątecznych:
A wiesz, że już we czwartek mamy 1 kwietnia, czyli Prima Aprilis
- dzień żartowania i robienia psikusów?
I chociaż znany był już w średniowieczu, to do dziś nie jest znane jego pierwotne pochodzenie. Dziś nie ma szczególnych zasad co do obchodów prima aprilis – ważne, żeby ofiara żartu dała się nabrać i żeby w miarę możliwości nie był to psikus krzywdzący. Z dawnych lat zachował się jednak zwyczaj tzw. „kwietniowej ryby” we Francji i we Włoszech – polega on na przyklejaniu na plecach „ofiary” papierowej ryby tak, by dana osoba tego nie spostrzegła.
Pierwszy dzień kwietnia w Polsce jest powszechnie uważany za dzień niepoważny.
Przysłowia związane z tym dniem:
„Pierwszy kwietnia - bajów pletnia.”
„W prima aprilis się omylisz, gdzie postąpisz, gdzie się schylisz.”
Z okazji nadchodzących Świąt Wielkanocnych
życzymy wszystkiego najlepszego, radości i słoneczka na co dzień.
